Genç Yesevi İman+İslam+Aksiyon
Kurban Kesiminde Vekalet Vermek?
Kurban kesiminde vekil tayini iki çeşittir. a) Nassan: Yani, ” Seni kurbanımı kesmeye vekil ettim” diyerek açıkça vekil etmek. b) Delaleten: Şöyle ki: Bir kimse kurban etmek için bir koyun satın alsa, bayram günü geldiğinde onu kesmek için yatırsa ve ayaklarını bağlasa, o esnada kurban sahibinin izni olmaksızın bir adam gelip o kurbanı kesse, kurban sahibi istihsasen geçerli olur. Kıyasa göre caiz olmaz. Bu durumda kesenin, kestiği koyunun kıymetini ödemesi gerekir. Çünkü bu adam, başkasının koyununu, onun emri olmadan kesmiştir.
İstihsanın vechi ise şudur: Mademki bu kişi koyunu kesmek için satın almış ve onu kesmeye tayin etmiştir, başkasının onu kesmesiyle satın alanın maksadı yerine gelmiştir. Hatta ondan kesme külfetini düşürmüştür. Zahir olan, koyunu satın alanın da buna rıza olmasıdır. O halde bu adama delaleten koyunu kesmeye izin verilmiştir. Kesen herhangi bir şey ödemez. Kesilen koyun da onu satın alan adına kurban edilmiş olur. Fetva bu görüş üzeredir.
Koyun satın almaya vekil edilen kişinin, müvekkilin emri olmaksızın o koyunu kesmesi uygun olmaz. Eğer keserse istihsanen caiz olur. Çünkü vekil, müvekkiline kesim işinde yardım etmiş sayılır. Bu itibarla müvekkilin delaleten izin vermiş olması tahakkuk etmiştir. Ancak müvekkil, izinsiz kesilen koyununun kıymetini vekile ödettirmeyi tercih ederse, kesilen koyun, müvekkil adına kurban olmaz. Buna binaen; iki adam yanlışlık yapıp, her biri diğerinin kurbanını kendi kurbanı diye kesse, kesilen hayvanların ikisi de sahibinin kurbanı olmak üzere caiz olur. Bu halde her birinin etleri mevcut isi , etini alırlar. Yenilmiş veya dağıltılmış ise birbirine aradaki farkı helal ederler. Eğer cimrilik gösterir de helal etmezlerse, her biri diğerine ait kurban etinin kıymetini öder.
Yedi kişinin ortak kestikleri bir ineğin etini taksim etme hususunda:
İneğin etini götürü olarak mı yoksa tartarak mı bölüşecekler? Tartarak bölüşecekler. Götürü usulü ( yani tartmandan göz kararıyla eti ortaklar arasında) taksim etmenin caiz olmayışının sebebi şudur: Eti taksim etme işinde, temlik manası vardır. Et, ribevi ( tartılan bu sebeple de faize tabi ) mallar cinsindendir. Diğer ribevi mallarda olduğu gibi, eti de götürü usulü temlik etmek caiz olmaz. Eti götürü usulü taksim edip birbiriyle helalleşmelerinin caiz olmayışının sebebi de şudur: Ribevi olan mallar, helal etmekle helal olmaz. Ayrıca bu şekilde helal etme, hibe manasındadır, bölünmeye müsait olan şeylerde, hibe sahih değildir.
Nitekim et gibi şeyler tartılıp bölünmeye elverişli olduğundan, bunlarda herkesin rastgele taksimat yapıp birbiriyle helalleşmeleri geçerli olmaz.
Vekaletle ilgili diğer fetvalar:
Bir kimse başkasına ait bir koyunu onun emri olmadan kendi adına keserse durum şudur: Eğer koyunun sahibi kesene koyunun kıymetini ödettirirse kurban caiz olur. Çünkü kan akıtma, kesenin mülkünde gerçekleşmiştir. Eğer koyunun sahibi, kesilmiş halde koyunu alırsa o kurban sahibi adına geçerli olur. Çünkü koyunun sahibi kurbana niyet etmiştir. Başkasının onu kesmesi zarar vermez ”Muhit-i Serahsi” de de böyledir.
‘‘Münteka”: İsimli eserde şöyle zikredilmiştir.: Bir kimse başkasının kurbanını gaspedip onu kendi adına kurban etse, sonra da sahibine koyunun kıymetini ödese, yaptığı ona yeterli olur. Yani kurban kesmiş olur. Çünkü o koyuna, gaspettiği zamandan itibaren malik olmuş sayılır. ”Hulasa” isimli eserde de böyledir.
”Tahavi Şerhi”: Bir kimse bir koyun satın alsa ve onu kurban olarak kesse, sonra başka bir adam bu koyunun kendisine ait olduğunu iddia edip ispat et, ne hüküm verilir? Bu durumda bakılır; eğer bu adam satıcı ile müşteri arasındaki alış verişi onaylarsa caiz olur. Eğer koyunu geri alırsa caiz olmaz.
”Fetava-i Kadıhan ve Hulasa”: Bir adam, bir adamın yanına bir koyunu emanet olarak bıraksa, sonra emanetçi bu koyunu bayram günü kendi adına kurban etse, koyunun sahibi kıymeti tercih etse ve razı olup onu alsa da, bu koyun, emanetçi adına kurban olarak kifayet etmez. Şayet koyun mürtehinin ( alacaklının ) elinde rehin olsa ve mürtehin onu kendi adına kurban etse sonra onu tazmin etse, caiz olmaz.
”Siraciye”: Bir adam kurbanını kesmesi için bir kasap çağırsa, kasap kurbanı kendi adına kesse, kurban kasabın değil, emreden kişinin adına kesilmiş olur.
”Fetava-i Kadihan”: Bir kimse kurbanlık satın alsa ve başka birinin onu kesmesini emretse, o da kurbanı kesse ve ”Besmele çekmeyi kasten terk ettim” dese, sahibine onun kıymetini öder. Emreden, bu kıymetle bir koyun satın alıp kurban eder ve etini tasadduk eder, kendisi yemez. Bu, bayram günleri geçmişse koyunun kıymetini fakirlere tasadduk eder.
”Vakı’at-ı Natıfi”: Bir adam bir adama kendisine ait bir koyunu kesmesine emretse, o (emri alan) da koyunu kesmese, o sırada kesimi emreden kişi bu koyunu birisine satsa, sonra bu emri alan kişi, koyunu kesse, onun bedelini, alan kişiye öder ve ödediği miktarı, bu emri kendisine verenden isteyemez. Satışı bilsin veya bilmesin hüküm budur. Satışı bildiği halde kesmesi halinde durum bellidir. Satışı bilmemesi halinde memurun tazmin etmesi ise, amirin onu aldatmış olmamasındandır. Çünkü kesimi emreden kişi, bu emri verdiği zaman, koyun kendisine aitti.
Vaktinde Kesilmeyen Kurbanın Nasıl Kaza Edileceği?
