Genç Yesevi İman+İslam+Aksiyon
DEVLET-İ ALİYYE-İ OSMANİYE DE HUZUR DERSLERİ
Osmanlı padişahları tarafından zaman zaman saraya davet edilen veya saray davet edilen, saray hocalarından olan ulemadan bazıları padişah huzurunda Kuran-ı Kerim’den bir ayetin veya bir hadisin tefsiriyle bu hususta yapılan ilmi mütalaayı dinleyerek istifa ederdi. Bu, Kur’an ve hadis tefsiri dersinin günü muayyen olmayıp padişahın arzusuna bağlı idi.
HUZUR DERSLERİ NE ZAMAN BAŞLADI?
Huzur derslerinin hangi tarihte ihdas edildiğini sarih olarak bilmiyoruz. Ata Bey Enderun tarihinde bunu Osman Gazi’ye kadar çıkarmaktadır ki tabii hiçbir esasa dayanmamaktadır. Hiç şüphesiz Osmanlı hükümdarlarının ara sıra dini mev’izelerle, Buhari-i Şerif kıraatlerinde bulundukları tarihen ve sarayda sır katipleri tarafından tutulan ruznamelerde malum ise de xvııı. asır ortalarına kadar huzur dersleri ismiyle bir kaide ve kanun tahtında Ramazana mahsus ders takriri görülmemiştir. Bazen huzur-ı hümayunda okunan ders yukarıda kaydettiğimiz gibi Ramazan ayında başka aylarda da yapılmakta idi. Fakat bu dersler mukarrir ve muhataplarla münazaralı olmadığından dolayı sonra tespit edilen kanun üzere bunlara Huzur Dersi denilemez.
Mesela 12 Muharrem 1080 (12 haziran 1669)’de IV. Mehmet akşam namazdan yatsıya kadar şeyhülislam Minkari-zade Yahya Efendi’ye huzurunda ders takrir ettirip dinlemişti. Aynı hükümdar, hususi meclislerinde de müverrih Abdi Ağa’ya ( Meşhur Tevkii Abdurrahman Paşa ) tefsir okutup dinlerdi. Bundan dolayı herhangi bir alimin padişahın emriyle huzurundaki tefsir dersiyle Ramazan ayına mahsus kanunla okutulan huzur derslerini ayırmak icap etmektedir.
PADİŞAHLAR VE HUZUR DERSLERİ:
Sultan III. Mustafa 1172 H. (1759)’de bir kanunla huzur dersleri denilen ve Ramazan birinden onuncu gününe kadar devam eden bir ders ihdas etmiştir. Enderun tarihine göre Ramazanın onuncu günü olan ders sarayın kütüphane hocasının riyasetinde mukarrir olan zatlardan mürekkep bir meclis daha kurarak yine tefsirden ilmi mubaheseler yapılırmış.
III. Mustafa zamanında 1180 h. (1767 m.) huzur dersi için intihap edilen mevali ve müderrislerin adedi yüz yirmi altı olup bunlar on dokuz güne taksim ve her biri bir gün için tertip olunmuş ve her günkü meclise en kıdemli ve liyakatli olanlardan birisi reis olmuştu. Bunlardan reise mukarrir ve diğerlerine muhatap denilirdi; huzur hocalarının intihapları şeyhülislama aitti.
Huzur derslerinde Kur’an-ı Kerim’den zamana münasip bir ayet okunarak mukarrir tarafından onun tefsiri yapılır ve muhatapların suallerine ve itirazlarına mukarrir cevap verir, bu suretle ilmi bir mubahese cereyan ederdi; huzur derslerinin Kadı Beyzavi tefsirinden yapılması adet olmuştu.
III. Selim zamanında ve 1215 Ramazan (1801 Ocak ) tarihindeki bir huzur dersinde mukarrir ile muhataplar arasındaki münazarada kendilerini göstermek isteyen muhatapların mukarrire lüzumsuz hücumlarıyla ders, ilmi münazaradan çıkarak münakaşa ve terbiye harici sözler sarfına kadar çirkin bir hal almış ve bu halden müteessir olan padişah dersi, tatil ettirmiştir.
II. Mahmut zamanındaki 1246 h. ( 1831 M. ) huzur dersinde saray hocalarından sekiz mukarrir ve müderrislerden on üçer muhatap ile Ramazanın iptidasından sekizinci gününe kadar her gün padişah huzuruyla Kadı Beyzavi tefsirinden ders yapılmıştır.
Mehmed Zeki Pakalın Tarih Deyimleri ve Terimleri adlı lugatinde III. Mustafa’dan sonra huzur derslerinin terk edilerek 1251 h. (1835 m.)’de ihya edildiğini yazmakta ise de yukarıda kaydettiğimiz gibi böyle bir durum olmayıp dersler devam etmiştir.
II. ABDÜLHAMİTHAN zamanında huzur dersleri Ramazanda ikindi namazından sonra haftada iki gün üzerinden ayda sekiz gün yapılırdı Sultan Mehmet Reşad zamanında eski adet üzere Ramazanın birinci gününden hafta sonuna kadar yine sekiz gün olmuştur. Her gün başka bir mukarrir ve muhatap derse iştirak ederlerdi. II. Abdülhamithan zamanında mukarrirlik ve muhataptık kayd-ı hayat şartıyla verilmiş ise de meşrutiyetin ilanın peşine 1326 Ramazan ( 1908 eylül )’da bu kaydı hayat usulü kaldırılmıştır.
II. Abdülhamithan zamanında huzur dersleri Yıldız’daki Çit Kasrında yapılır ve padişah yüksekçe bir mindere oturur, karşısında önlerinde rahleleriyle mukarrir ve muhataplar yerlerini alarak Padişah mukarririn takririni ve muhatapların sualleriyle başlıyan münazarayı dinlerdi. Huzur derslerine Mabeyn erkanının büyükleri ile davet üzerine bazı vükela ve devlet ricali de bulunurlardı. Mukarrir ve muhataplar her derste başka başka şahsiyetlerdi ve bunlara münasip atiyye ile cübbe ve bellerine şal verilirdi.
Huzur dersleri Osmanlı devleti ve hilafetin ilgasına dair olan 26 Recep 1342 ( 3 Mart 1924 ) kanunun neşriyle tabii olarak sona ermiştir. Son huzur dersi Halife Abdülmecid Efendi zamanında ve 1341 Ramazanın da yapılmıştır.
MEDARİS-İ SEMANİYE YANİ SAHN-I SEMAN MEDRESELERİ
